Nghiên cứu sử dụng hiệu quả gỗ Đước để sản xuất đồ mộc, than hoạt tính

Lê Thanh Chiến

Phòng Nghiên cứu Chế biến Lâm sản

Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam

TÓM TẮT

Gỗ Đước là loại gỗ nặng có mùi thơm, màu nâu nhạt đếnnâu đỏ, gỗ có kết cấu chặt chẽ, mịn, ít xoắn thớ và chéo thớ, gỗ có nhược điểm: dễ bị nứt đầu và nứt mặt khi độ ẩm môi trường thay đổi. Hiện nay, việc sử dụng gỗ Đước không hiệu quả, 70% tổng sản lượng khai thác dùng để sản xuất than nhiên liệu, 30% còn lại được sử dụng làm vật liệu xây dựng. Để sử dụng hiệu quả gỗ Đước việc nghiên cứu sử dụng gỗ Đước để sản xuất đồ mộc, than hoạt tínhlà cần thiết để phát triển bền vững rừng ngập mặn.

Đặc điểm khúc gỗ tròn: Gỗ tương đối thẳng, độ thót ngọn nhỏ, ít bạnh vè u bướu, nhiều mắt sống. Gỗ Đước (Rhizophora apiculaca) làm nguyên liệugỗ xẻ phải có đường kính D_1,3>12cm (tương đương 15 năm tuổi), thuộc loại gỗ nặng có khối lượng thể tích lớn (890- 920 kg/m³. Đặc tính về độ bền cơ học cao hơn Keo lá tràm. Gỗ Đước hiện nay khai thác là loại gỗ nhỏ có D_1,3 <25cm, để nâng cao tỷ lệ sử dụng gỗ phương pháp xẻ suốt không bao tâm là hợp lý.

Để hạn chế nứt đầu nứt mặt ván xẻ trong quá trình xẻ và sấy cần xử lý bằng phương pháp nhiệt ẩm: Ngâm gỗ tròn trong nước thường 10-15 ngày trước khi xẻ; ngâm ván trong dung dịch CAXE -3 nồng độ8% trong 3 ngày trước khi sấy. Ván xẻ gỗ Đước dày 20, 30mm được sấy theo phương pháp sấy 2 giai đoạn, độ ẩm ban đầu của gỗ 45 – 48%, nhiệt độ sấy (40-60⁰C), thời gian sấy 300h.

Than hoạt tính từ gỗ Đước là loại than tương đối tốt, nhiệt độ hoạt hóa hợp lý 900⁰C, lưu lượng hơi nước 10m³/h, thời gian hoạt hóa 15h.

Từ khóa: Gỗ Đước, hoạt hóa than

I. ĐẶT VẤN ĐỀ

Cây Đước (Rhizophora apiculata) là một trong các loài cây trồng rừng chính trên đất ngập triều, với diện tích trên 80.000ha chiếm 82,6% rừng ngập mặn ở Việt Nam (PGS.TS.Ngô Đình Quế, 2000). Cây Đước có đặc điểm hình thái: thân tròn và thẳng, ít u bướu bạnh vè, chiều cao có thể đạt tới 35m (Trần Thị Hồng Nhật, 2004). Gỗ Đước có mùi thơm, khi mới cưa xẻ màu nâu nhạt, sau đó chuyển màu nâu đỏ, gỗ Đước thuộc loại gỗ nặng có khối lượng thể tích lớn (840-890kg/m³), kết cấu chặt chẽ, min, ít xoắn thớ và chéo thớ. Than gỗ Đước sản xuất theo phương pháp nhiệt phân, có nhiệt lượng cao 28.000kj/kg, hàm lượng Cacbon chiếm khoảng 70% (Lê Đăng Duy, 2001). Sản lượng gỗ Đước khai thác hàng năm đến vài trăm nghìn mét khối, chỉ tính riêng ở tỉnh Cà Mau có diện tích gần 70.000ha, sản lượng gỗ Đước khai thác khoảng 100.000³/năm (Nguyễn Văn Dưỡng, 2009).

So với gỗ rừng trồng khác (keo, bạch dàn, thông), gỗ Đước có những tính chất cơ lý tốt hơn, nhưng hiện nay có đến 70% tổng sản lượng khai thác dùng để sản xuất than nhiên liệu, 30% còn lại được sử dụng làm vật liệu xây dựng. Gỗ Đước chưa được sử dụng làm nguyên liệu sản xuất đồ mộc, do ván xẻ gỗ Đước có một số nhược điểm: dễ bị nứt đầu và nứt mặt khi độ ẩm môi trường thay đổi (Ths. Bùi Duy Ngọc, 2005).

Nhằm nâng cao giá trị sử dụng gỗ rừng trồng ngập mặn, thay thế dần gỗ nhập khẩu cho công nghiệp chế biến gỗ, đề tài “Nghiên cứu sử dụng gỗ Đước để sản xuất đồ mộc, than hoạt tính và dịch gỗ” sẽ góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng gỗ Đước, tăng thu nhập cho người trồng rừng và phát triển bền vững rừng ngập mặn.

(Kỷ yếu Hội nghị Khoa học Công nghệ Lâm nghiệp với phát triển rừng bền vững và biến đổi khí hậu, trang 412-425)