Nguyễn Hoàng Nghĩa, Trần Văn Tiến

Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam

TÓM TẮT

Danh sách về các loài Tre trúc hiện có ở Việt Nam là kết quả của bốn năm điều tra trên cả nước, bao gồm 194 loài thuộc 26 chi, trong đó có 80 loài đã tạm thời được định danh, còn lại là các loài chưa có tên hoặc có các loài/phân loài mới. Quá trình khảo sát đã phát hiện ra một số chi được coi là mới đối với nước ta là chi Giang (Maclurochloa) với 17 loài, chi Tre quả thịt (Melocalamus) với 10 loài, chi Tre Bidoup (Kinabaluchloa) có 1 loài. Một số loài mới được phát hiện là Tre lông Bidoup (Kinabaluchloa) có đặc điểm ngoại hình giống loài cùng chi ở Malaixia (Wong, 1995); trúc dây Bidoup (Ampelocalamus) có ngoại hình giống như trúc dây Ba Bể; nhiều loài nứa (Schizostachyum), le (Gigantochloa) và lồ ô (Bambusa). Một số chi có nhiều loài là chi Tre (Bambusa) có 55 loài, chi Luồng (Dendrocalamus) có 21 loài, chi Le (Gigantochloa) có 16 loài, chi Nứa (Schizostachyum) có 14 loài và chi Vầu đắng (Indosasa) có 11 loài.

Từ khoá: Tre trúc, danh lục, điều tra

MỞ ĐẦU

Nghiên cứu về tre trúc ở Viện Khoa học Lâm nghiệp đã được tiến hành nhiều năm trên cơ sở kế thừa và phát triển các kết quả điều tra, thu thập mẫu vật thực vật từ nhiều vùng trong cả nước. Mở đầu bằng các nghiên cứu do tiến sĩ Nguyễn Đình Hưng chủ trì trong khuôn khổ của Chương trình nghiên cứu KN03, giai đoạn 1991 – 1995. Đề tài “Điều tra bổ sung thành phần loài, phân bố và một số đặc điểm sinh thái các loài tre chủ yếu ở Việt Nam” do kỹ sư Nguyễn Tử ưởng làm chủ trì giai đoạn 2001 – 2002 và thạc sĩ Lê Viết Lâm chủ trì giai đoạn 2002 – 2003 đã có sự hợp tác chặt chẽ với GS. Xia Nianhe, chuyên gia phân loại tre (chi Bambusa) của Viện thực vật học Quảng Châu, Trung Quốc. GS. Xia đã cùng các nhà nghiên cứu tre Việt Nam nghiên cứu các mẫu vật tre trúc đã được thu thập và lưu trữ tại Phòng Tài nguyên thực vật rừng, Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam và thăm hiện trường tại Cầu Hai (Phú Thọ) để bước đầu đề xuất danh sách các loài tre trúc có ở Việt Nam (Nhóm định loại tre nứa của đề tài Tre, 2003). Danh sách này bao gồm 113 loài của 22 chi, trong đó có khá nhiều loài mới (sp.nov.). Việc thay đổi tên cho các loài cũ và định danh các loài mới đều do GS. Xia kiểm tra và thực hiện.Để tiếp tục các nghiên cứu về tre trúc, Văn phòng khu vực châu á – Thái Bình Dương của Viện Tài nguyên Di truyền Thực vật Thế giới (IPGRI) đã tài trợ cho Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam một dự án mang tên “Đa dạng loài và bảo tồn ex situ một số loài tre ở Việt Nam” (2004 – 2005) do PGS.TS. Nguyễn Hoàng Nghĩa chủ trì. Dự án đã được hai chuyên gia phân loại tre Trung Quốc là GS. Li Dezhu, Phó Viện trưởng Viện thực vật học Côn Minh, Vân Nam (chuyên gia chi Dendrocalamus) và GS. Xia Nianhe (chuyên gia chi Bambusa) tiếp tục cộng tác nghiên cứu cùng với các nhà nghiên cứu tre trúc ở nước ta. Sau các chuyến khảo sát và xem xét các mẫu vật tại Viện, đánh giá lại danh sách năm 2003, các nhà nghiên cứu đã thống nhất một danh sách mới bao gồm 133 loài của 24 chi tre trúc cho Việt Nam (Nguyễn Hoàng Nghĩa, Xia Nianhe, Li Dezhu và Lê Viết Lâm, 2004). Đây là cơ sở rất quan trọng để tiến hành các công việc nghiên cứu tiếp theo về tre trúc ở Việt Nam, bởi vì nhiều loài tre trúc khác ở miền Trung và miền Nam (và cả ở miền Bắc nữa) chưa được xem xét tới, nhiều loài đã được định danh nhưng còn nhiều sai sót. Vì vậy việc tập hợp đầy đủ các thông tin để bước đầu xây dựng danh sách tre trúc Việt Nam là cần thiết.

Cập nhật tại đây