Nghiên cứu đa dạng di truyền cây Dầu rái (Dipterocarpus alatus Roxb.) bằng kỹ thuật RAPD

Nguyễn Thị Hải Hồng, Trần Nhật Nam, Nguyễn Thị Lệ Hà

Phân viện Nghiên cứu Khoa học Lâm nghiệp Nam Bộ

TÓM TẮT

Đánh giá đa dạng di truyền 41 mẫu lá Dầu rái (Dipterocarpus alatus Roxb.) thu thập từ 10 tỉnh thuộc 3 vùng sinh thái lâm nghiệp tại Việt Nam bằng chỉ thị RAPD với 18 mồi ngẫu nhiên cho thấy các mẫu Dầu rái có đa dạng di truyền khá cao. Hệ số tương đồng dao động trong khoảng 43 – 100%. Các mẫu Dầu rái được chia thành 5 nhóm. Nhóm I gồm các mẫu D-CT-1-4 (Tân Phú, Đồng Nai), D-DMC-1-5 (Dương Minh Châu, Tây Ninh), D-TP-5,6,11 (Định Quán, Đồng Nai) có khác biệt di truyền 18, 21, 47 và 57 % với nhóm II, III, IV và V; Nhóm II gồm các mẫu D-CP-1-5 (Chư Prông, Gia Lai), D-ES-2,3,5 (Easup, Đắc Lắc) và mẫu D-TP-1 (Định Quán, Đồng Nai); Nhóm III gồm các mẫu D-BS-1-5 (Hoài Nhơn, Bình Định), D-HTB-1-5 (Hàm Thuận Bắc, Bình Thuận); Nhóm IV gồm các mẫuD-DT-4 và D-DT-5 (Đắc Tô, Kom Tum); và Nhóm V gồm các mẫu còn lại D-HCM-2,4,5,6 (Tp. Hồ Chí Minh) và D-TB-2,5,6,7 (Tân Biên, Tây Ninh).

Từ khóa: Dầu rái (Dipterocarpus alatus Roxb.), đa dạng di truyền, RAPD

ĐẶT VẤN ĐỀ

Dầu rái (Dipterocarpus alatus Roxb.), thuộc họ Dầu (Dipterocarpaceae), là loài cây bản địa gỗ lớn thường xanh, có giá trị kinh tế cao, chiếm ưu thế trong rừng mưa nhiệt đới. Phân bố tự nhiên tại Bangladesh, Campuchia, Lào, Myanma, Ấn Độ, Philippin, Thái Lan và Việt Nam; Gỗ tốt, thích hợp dùng trong xây dựng và đóng tàu thuyền; Nhựa dầu của cây có thể được dùng để vô trùng các vết thương. Dầu còn được dùng để đốt đuốc, chống thấm nước, mực in trên đá hoặc làm chất đánh bóng (Appanah và Turnbull, 1998). Năm 2005, Bộ NN & PTNN quyết định đưa loài cây Dầu rái vào danh mục các loài cây chủ yếu tiên phong cho trồng rừng sản xuất, rừng phòng hộ đầu nguồn và trồng rừng cảnh quan đô thị và khu công nghiệp tại ba vùng sinh thái lâm nghiệp Đông Nam Bộ, Tây Nguyên và Nam Trung Bộ.

Các thông tin về đa dạng di truyền là rất quan trọng đối với các chương trình bảo tồn gen, chọn giống và phát triển các loài cây rừng. Tại Việt Nam, chỉ thị RAPD là một trong những chỉ thị được sử dụng khá phổ biến để đánh giá đa dạng di truyền ở nhiều loài cây lâm nghiệp như một số loài cây họ Dầu (Nguyễn Hoàng Nghĩa và cộng sự, 2005), Sao lá hình tim (Nguyễn Hoàng Nghĩa và cộng sự, 2006), Lim xanh (Quách Thị Liên và cộng sự, 2004), Tràm cajuputy (Trần Quốc Trọng và cộng sự, 2005), Cóc hành (Nguyễn Việt Cường, Phạm Đức Tuấn, 2007) và Gõ đỏ (Nguyễn Hoàng Nghĩa và cộng sự, 2007). Trong nghiên cứu này, chỉ thị RAPD được sử dụng để đánh giá mối quan hệ di truyền giữa các cây trội Dầu rái ở các vùng sinh thái nhằm có định hướng cho việc nghiên cứu chọn giống và phát triển cây Dầu rái phục vụ trồng rừng trong tương lai.

(Tạp chí Khoa học Lâm nghiệp, số 3 năm 2012, trang 2293-2301)