Hội thảo “Đánh giá kết quả thực hiện Chương trình Công nghệ Sinh học trong lĩnh vực Lâm nghiệp”

Ngày 11/9/2020 tại Hà Nội, Được sự đồng ý của Bộ NN&PTNT, Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam phối hợp với Vụ Khoa học Công nghệ và Môi trường tổ chức hội thảo “Đánh giá kết quả thực hiện Chương trình Công nghệ Sinh học trong lĩnh vực Lâm nghiệp” nhằm đánh giá những kết quả đã đạt được, những vấn đề còn tồn tại và từ đó xây dựng các định hướng nghiên cứu cho giai đoạn tới 2021-2030, góp phần nâng cao hiệu quả nghiên cứu và sản xuất LN ở nước ta. Hội thảo này là một trong các hoạt động của Đề án tổng kết các kết quả thực hiện chương trình “Chương trình trọng điểm phát triển và ứng dụng CNSH trong lĩnh vực nông nghiệp và phát triển nông thôn (giai đoạn 2006-2020)”.

Chủ trì hội thảo là TS. Nguyễn Quang Tin, Phó vụ trưởng Vụ Khoa học Công nghệ và Môi trường – Bộ NN&PTNT và PGS.TS Phí Hồng Hải, Phó Giám đốc Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam. Hội thảo có sự tham gia của các đại biểu đến từ Bộ Nông nghiệp và PTNT; Bộ Khoa học Công nghệ; Tổng cục Lâm nghiệp; Trường Đại học Lâm nghiệp; Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam; Viện Hàm lâm Khoa học và Công nghệ Quốc gia; Viện Di truyền Nông nghiệp; Viện Chăn nuôi Quốc gia, Viện Bảo vệ thực vật, Viện NC cây Đàn hương và Thực vật quý hiếm, Trường Đại học Tân trào, Trường Đại học Nông lâm Bắc Giang; các Tổng công ty; Hội khoa học kỹ thuật Lâm nghiệp Việt Nam; các đồng chí nguyên là lãnh đạo Viện, các chuyên gia, nhà khoa học, lãnh đạo các đơn vị trực thuộc và cán bộ nghiên cứu khoa học về giống và Công nghệ sinh học của Viện.

Trong những năm gần đây, Chương trình công nghệ sinh học trong lĩnh vực Lâm nghiệp đã góp phần quan trọng cho sự phát triển của ngành Lâm nghiệp nước ta. Ứng dụng CNSH trong chọn tạo giống bằng chỉ thị phân tử, kiểm định giống, đã rút ngắn thời gian chọn giống và tạo ra được một số giống mới Keo tam bội, Keo lai, Bạch đàn lai, bên cạnh đó đã tạo ra được một số giống Bạch đàn và Xoan ta chuyển gen có sinh trưởng và chất lượng gỗ vượt trội so với giống truyền thống. Bên cạnh đó việc ứng dụng CNSH cũng đã xây dựng được cơ sở dữ liệu mã vạch AND cho các loài cây gỗ và LSNG, sản xuất các chế phẩm vi sinh, qua đó đã từng bước góp phần nâng cao năng suất chất lượng rừng trồng ở nước ta. Những kết quả bước đầu này cho thấy CNSH rất có triển vọng trong nghiên cứu và sản xuất lâm nghiệp nhằm hướng tới một nền lâm nghiệp tiên tiến, phát triển bền vững.

Từ năm 2006 đến nay, Chương trình công nghệ sinh học trong lĩnh vực Lâm nghiệp đã thực hiện 26 đề tài và dự án khoa học công nghệ với nhiều hướng nghiên cứu như nghiên cứu tạo giống cây lâm nghiệp mới bằng công nghệ sinh học tiên tiến, như chuyển gen, chỉ thị phân tử, đa bội thể. Từ đó nhân nhanh các giống mới bằng công nghệ tế bào và ứng dụng công nghệ vi sinh để sản xuất các chế phẩm bảo vệ thực vật, phân vi sinh phục vụ chăm sóc và bảo vệ cây trồng lâm nghiệp. Chương trình đã đạt được cơ bản các mục tiêu đề ra, trong đó có rất nhiều thành tựu nghiên cứu được coi như bước đột phá mới cho ngành lâm nghiệp.

Cụ thể, chương trình đã chọn tạo được nhiều giống keo, bạch đàn mới, có năng suất và chất lượng cao, bao gồm 13 giống mới được công nhận là 4 dòng keo tam bội X101, X102, X201, X205; 7 dòng keo lai tự nhiên BB055, BV350, BV376, BV434, BV523, BV584 và BV586 và 2 dòng bạch đàn lai CU98 và CU82.

Bên cạnh đó, còn có một số giống có triển vọng gồm 3 dòng bạch đàn trắng kháng bệnh đốm lá (mức kháng cấp C0), 8 dòng bạch đàn lai sinh trưởng nhanh (UC16, UC51, CU113, CU123, UC52, CU182, UE72, UC55), 4 dòng bạch đàn lai UU cho chiều dài sợ gỗ vượt từ 14% so với đối chứng, 40 dòng bạch đàn lai UP chuyển gen EcHB1 cho chiều dài sợi gỗ, 11 dòng T0 chuyển gen bạch đàn GA20/GS21 sinh trưởng nhanh, 8 dòng xoan ta chuyển gen GA20, GA21 sinh trưởng nhanh và mang gen Cl1 chất lượng gỗ tốt.

Chương trình cũng đã triển khai các dự án sản xuất thử nghiệm vi nhân giống bạch đàn và keo với sản phẩm là qui trình công nghệ vi nhân giống cây bạch đàn, keo lai qui mô công nghiệp được hoàn thiện ứng dụng thành công tại Quảng Ninh, Yên Bái, Sơn La, Tuyên Quang, Bình Định. Khoảng 30 triệu cây giống bạch đàn, keo bằng công nghệ mô, đã được cấp ra thị trường.

Về lĩnh vực vi sinh, đã nghiên cứu thành công 4 loại chế phẩm vi sinh, phân bón hữu cơ chức năng phục hồi, ổn định và nâng cao độ phì của đất trồng góp phần tăng khả năng giữ nước ở vùng đất trồng cây lâm nghiệp, phân giải chất hữu cơ để giảm nguy cơ cháy rừng, nổi bật là 2 chế phẩm vi sinh vật hỗn hợp dùng cho thông (MF1) và bạch đàn (MF2).

Từ chương trình, gần 20 thạc sĩ và tiến sĩ chuyên ngành công nghệ sinh học đã được đào tạo ở các nước tiên tiến như Úc, Nhật Bản, Đức, Thụy Điển và hàng trăm kỹ thuật viên cho các cơ sở sản xuất. Thông qua các dự án khoa học công nghệ cũng đã tăng cường trang thiết bị cho các phòng thí nghiệm công nghệ sinh học của các đơn vị trực thuộc Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam và Trường Đại học Lâm nghiệp.

Với kết quả đạt được trong giai đoạn 2006 – 2020, ngành lâm nghiệp xác định, nghiên cứu công nghệ sinh học giai đoạn 2020 – 2030 vẫn là một trong những nhiệm vụ trọng tâm, ưu tiên hàng đầu.

Trong đó, Viện Nghiên cứu giống và Công nghệ sinh học lâm nghiệp tiếp tục đóng vai trò nòng cốt nghiên cứu chọn giống ứng dụng công nghệ gen cho các loài cây trồng rừng chính keo, bạch đàn và một số loài cây bản địa nhằm nâng cao năng suất, chất lượng gỗ, khả năng chống chịu sâu bệnh hại và các điều kiện bất lợi khác.

Nghiên cứu tạo các giống mới bằng phương pháp đa bội thể cho các loài cây trồng rừng chính keo, bạch đàn nhằm nâng cao năng suất, chất lượng gỗ, khả năng chống chịu sâu bệnh hại và các điều kiện bất lợi khác.

Nghiên cứu chuyển một số gen chống chịu sâu bệnh hại, chịu hạn, chịu mặn và tăng cường chất lượng gỗ cho một số loài cây trồng rừng chính keo, bạch đàn, thông,… Tiến hành lập bản đồ gen cho một số loài cây đặc hữu, cây quý hiếm, có giá trị kinh tế cao ở Việt Nam như sâm Ngọc Linh, trầm hương,…

Nghiên cứu phân lập một số gen quý hiếm liên quan đến chất lượng gỗ, chống chịu sâu bệnh hại, chịu hạn, chịu mặn ở các loài cây đặc hữu Việt Nam phục vụ cho nghiên cứu chọn tạo giống mới.

Tiếp tục nghiên cứu xây dựng thư viên mã vạch di truyền (DNA barcode) cho các loài cây quý hiếm, bị đe dọa ở Việt Nam. Nghiên cứu ứng dụng công nghệ nano để tạo ra các giống cây trồng mới có khả năng chống chịu sâu bệnh hại cao.

Hoàn thiện quy trình vi nhân giống quy mô công nghiệp cho các giống mới keo, bạch đàn và một số loài cây bản địa, cây lâm sản ngoài gỗ có giá trị kinh tế cao, diện tích gây trồng lớn và chuyển giao cho các cơ sở sản xuất.

Nghiên cứu phát triển hoặc nhận chuyển giao từ nước ngoài công nghệ vi nhân giống cải tiến nhằm nâng cao hiệu suất và hạ giá thành cây giống.

Với định hướng ứng dụng công nghệ vi sinh trong lâm nghiệp, tập trung đẩy mạnh nghiên cứu sản xuất quy mô công nghiệp các chế phẩm vi sinh vật tăng cường phân giải lân, cố định đạm và phục hồi hệ vi sinh vật, độ phì đất rừng, vi sinh vật phân hủy vật liệu hữu cơ sau khai thác rừng, vật liệu cháy dưới tán rừng. Ngoài ra, nghiên cứu sản xuất các chế phẩm vi sinh, chế phẩm sinh học, chế phẩm sinh học nội sinh để kích kháng, phòng trừ sâu, bệnh hại, tăng năng suất rừng trồng cũng là nhiệm vụ quan trọng.

Các bài trình bày Tại Hội thảo

Kết quả thực hiện Chương trình CNSH trong lĩnh vực Lâm nghiệp giai đoạn 2006-2020 và định hướng đến năm 2030 – TS. Nguyễn Đức Kiên, Viện Trưởng Viện Nghiên cứu giống và Công nghệ sinh học lâm nghiệp.

Ứng dụng công nghệ sinh học (chuyển gen, tạo đa bội, chỉ thị phân tử) trong nghiên cứu chọn tạo giống cây rừng có năng suất, chất lượng – TS. Lê Sơn, Viện Nghiên cứu giống và Công nghệ sinh học lâm nghiệp.

Xây dựng cơ sở dữ liệu mã vạch ADN (DNA barcode) cho một số loài cây lâm nghiệp gỗ lớn, lâm sản ngoài gỗ có giá trị kinh tế – PGS.TS. Hà Văn Huân, Trường Đại Lọc Lâm nghiệp.

Nghiên cứu sản xuất chế phẩm sinh học phân hủy nhanh vật liệu cháy dưới tán rừng Thông nhằm hạn chế khả năng cháy rừng ở Việt Nam – TS. Vũ Văn Đinh, Trung tâm Nghiên cứu Bảo vệ rừng.

Kết quả Chương trình ứng dụng CNSH trong lĩnh vực NN và PTNT giai đoạn 2006- 2020 và định hướng Công nghiệp Sinh học trong Lĩnh vực NN và PTNT đến 2030 – GS.TS. Phạm Văn Toản, Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam.