ĐIỀU TRA NGHIÊN CỨU KIẾN THỨC BẢN ĐỊA VỀ QUẢN LÝ, PHÁT TRIỂN TÀI NGUYÊN RỪNG CỦA MỘT SỐ CỘNG ĐỒNG THÔN BẢN MIỀN NÚI PHÍA BẮC VIỆT NAM

1. ĐẶT VẤN ĐỀ VÀ GIỚI HẠN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU

1.1 Đặt vấn đề:

Rừng cộng đồng và quản lý cộng đồng các loại rừng được nhiều nước trong khu vực Châu á quan tâm. ở nước ta vấn đề này đã được chú ý nghiên cứu và tiến hành thực hiện tại một số vùng núi và trong một số dự án quốc tế. Rừng cộng đồng và quản lý cộng đồng các lọai rừng mở ra triển vọng tốt đẹp trong việc bảo vệ, quản lý và phát triển rừng. Điều đó xuất phát từ tính cộng đồng cao của các dân tộc thiểu số miền núi, từ những tục lệ, hương ước và các kinh nghiệm truyền thống được đúc kết lâu đời rút ra từ thực tiễn của đồng bào các dân tộc thiểu số.

Trong những năm gần đây việc nghiên cứu, đúc kết kiến thức bản địa đã được quan tâm chú ý trong nhiều lĩnh vực kinh tế, xã hội, văn hoá, y tế… Kiến thức bản địa (Indigenous knowledge) còn được gọi là kiến thức truyền thống (traditional knowledge) hay kiến thức địa phương (local knowledge) (Theo Hoàng Xuân Tý, 1998). Nó tồn tại và phát triển trong những hoàn cảnh nhất định ở một vùng địa lý xác định với sự đóng góp của mọi thành viên trong cộng đồng. Nghiên cứu, đánh giá kiến thức bản địa của đồng bào vùng cao trong nông nghiệp và quản lý tài nguyên thiên nhiên đã được TS. Hoàng Xuân Tý và các cộng tác viên thực hiện trong khuôn khổ dự án “Đánh giá kiến thức bản địa của đồng bào dân tộc trong nông nghiệp và quản lý tài nguyên thiên nhiên ở Việt Nam” do Trung tâm nghiên cứu phát triển quốc tế Canada (IDRC) và quỹ FORD( Foundation) tài trợ (1997-1999). Kết quả nghiên cứu đã được xuất bản thành ấn phẩm do nhà xuất bản Nông nghiệp in ấn (Hà Nội 1998).

Trong chương trình nghiên cứu về nông nghiệp du canh được tài trợ bởi Viện quốc tế về Môi trường và Phát triển Anh (IIED), Tổ chức hợp tác lâm nghiệp hải ngoại Nhật Bản (JOFCA) cũng đã nghiên cứu những kiến thức bản địa về canh tác nương rãy, nông lâm kết hợp, các quy định về làm rãy, chọn rừng… (Do Đỗ Đình Sâm và các cộng tác , 1994-1998).

Trong chương trình Thái học Việt Nam do Trung tâm nghiên cứu Việt Nam và giao lưu văn hoá thuộc Đại học quốc gia Hà Nội thực hiện năm 1989 và kết quả nghiên cứu đã được xuất bản trong ấn phẩm “Văn hoá và lịch sử người Thái ở Việt Nam”, (1998) do Cầm Trọng chủ biên cũng đã đề cấp tới một số quy ước quản lý, bảo vệ rừng, rãy.