Sự thay đổi tiểu khí hậu và hiệu quả kinh tế trong hệ trồng xen hông chè

Yu shanqing, Wang Shaungshang, Wei Pinghe,

Zhu Zhaohua, Lu Xinyu và Yaomin

Cây Hông ( Paulownia fortunei ) là loài cây sinh trưởng cực nhanh, có giá trị kinh tế lớn, đã và đang được gây trồng phát triển mạnh ở Trung Quốc và một số nước khác. Ngoài việc sử dụng để trồng rừng, trồng xen với cây nông nghiệp, nó còn được chọn để trồng xen che bóng cho chè mang lại hiệu cao về kinh tế và thay đổi tốt tiểu khí hậu. Trạm Nghiên cứu Hông Tonglin đã thực hiện nghiên cứu hệ trồng xen Hông – Chè tại tỉnh Jiangsu và Anhui – Trung Quốc, kết quả thu được rất khả quan:

Về sự thay đổi tiểu khí hậu trong hệ thống trồng xen Hông – Chè:

Trong hệ thống trồng xen Hông – Chè, bức xạ mặt trời khi chiếu xuống tới tán Chè bị giảm 67,8% ở mức che bóng 37,7% tương ứng với cách trồng Hông 10 x 10m là mật độ tối ưu đối với sinh trưởngcủa chè. Tốc độ gió giảm đi 42,5-66,2% vào tháng 7-8. Nhiệt độ không khí ở độ cao 1,5m là 37⁰C trong khi ở công thức đối chứng (không trồng Hông) đạt 41,5⁰C. Biên độ nhiệt ở tầng đất 5-20cm là 0,8-1,38⁰C (thấp hơn 3,1-4,8 lần so với đối chứng). Trong hệ trồng xen có độ tàn che phù hợp, lượng bốc hơi nước là 36,6%, do đó độ ẩm tăng 1,5% so với ngoài trống. Hoa, lá, quả Hông và cành lá Chè chiếm một lượng sinh khối rất lớn và được trả lại cho đất, vì vậy ở tầng đất 0-4cm hàm lượng N,P,K cao hơn đối chứng 51%, 204% và 64%. Khả năng quang hợp của lá và búp Chè đạt tới đỉnh cao với cường độ 10,54 mg CO₂/cm²/h lúc 11giờ 30′, điểm cực tiểu với cường độ 2,88 mg CO₂/cm²/h, điểm cao lần thứ hai lúc 14giờ 30′ là 13,15 mg CO₂/cm²/h. Cường độ quang hợp bình quân đạt 7,54 ( công thức trồng Hông 10 x 10m), 7,07 ( đối chứng) và 6,59 mg CO₂/cm²/h ( nơi trồng với khoảng cách 5 x 7m ). Nhiệt độ của lá Chè ở công thức trồng Hông 5 x 7m và 10 x 10m đạt xấp xỉ 30⁰C, thấp hơn so với đối chứng (30-33⁰C). Khả năng chống chịu khuyếch tán thấp nhất ở công thức trồng 10 x 10m, rồi đến đối chứng và cao nhất là công thức trồng 5 x 7m.

Về hiệu quả kinh tế:

Hàm lượng nước trong Chè chiếm 0,7-12,3%, cao hơn so với đối chứng. Trong điều kiện che bóng phù hợp, hàm lượng các axit amin, Caffeine, Vitamin C tăng lên nhưng hàm lượng Phênon và tỷ lệ Phênon/axit amin giảm, vì vậy chất lượng chè tăng lên. Trong Chè có 25 loại axit amin, hàm lượng axit amin chè, GLU và ASP là cao nhất ( chiếm 50% hàm lượng của 18 axit amin). Dưới điều kiện che bóng quá cao, hàm lượng của hầu hết các axit amin giảm đi. Sự thay đổi tốt điều kiện tiểu khí hậu trong hệ trồng xen Hông-Chè đã kích thích chồi búp Chè ra sớm. Trọng lượng 100 búp Chè để khô tự nhiên đạt 4,5; 7,5 và 9,8g tương ứng với công thức đối chứng, che bóng 66,9% và 60,1%. Tổng số lượng chồi búp bình quân đạt 107,7; 189 và 196,7 ở công thức che bóng 100% ( khoảng cách trồng 5 x 7m ), đối chứng và che bóng 37,7% ( khoảng cách trồng Hông 10x 10m ). Che bóng phù hợp làm tăng số lượng lá, chồi búp lên 2,5-8%, sản lượng Chè trung bình mỗi năm tăng 10,2%. Trong điều kiện che bóng quá cao số lượng lá và chồi giảm 30-41,9% nhưng trọng lượng mỗi lá tăng 10,3-34,1%; và tổng sản lượng giảm 26,8%.

Mỗi năm từ 1ha Chè trồng xen Hông thu được 5166,5-7887,1 kg Chè tươi. Ngoài lợi ích từ tăng năng suất và chất lượng Chè do làm thay đổi tốt tiểu khí hậu, hệ trồng xen Hông Chè còn thu được 16,8-50,7 m³ gỗ/ha ở tuổi 6-8.

Đặng Văn Thuyết

Lược dịch:” A study on Paulownia-Tea System-Microclimate Modification and Economic Benefits” trong tập ” Agrforestry System in China”, 1991.

**********************************************