Đánh giá mức độ bệnh hại ở các loài và xuất xứ bạch đàn khảo nghiệm ở Đông Nam Bộ

Nguyễn Hoàng Nghĩa

Viện Khoa học Lâm nghiệp VN

Vào cuối những năm 1980, bệnh hại bạch đàn đã xuất hiện trong các rừng trồng và khảo nghiệm tại vùng Đông Nam Bộ. Đến những năm 1990, bệnh đã lan rộng và trở nên nguy hiểm trong các rừng trồng không chỉ ở Đông Nam Bộ mà cho cả vùng Huế và một số nơi khác nữa. Một trong những lý do cơ bản là chỉ một xuất xứ Petford đã được nhập trồng tràn lan trên diện rộng mà xuất xứ này lại chứng tỏ là rất mẫn cảm với bệnh trong nhiều khảo nghiệm. Việc đánh giá tính mẫn cảm của bạch đàn với bệnh trên các khảo nghiệm đã được xây dựng ở vùng Đông Nam Bộ là cần thiết.

I. Phương pháp đánh giá

Các khảo nghiệm loài/xuất xứ bạch đàn đã được triển khai với một số xuất xứ của một hay nhiều loài bạch đàn với mục tiêu ban đầu là sinh trưởng, nay được sử dụng để đánh giá mức độ bệnh hại. Mức độ bệnh hại được đánh giá theo các chỉ tiêu sau:

Mức độ

bệnh hại

Chỉ số mức độ bệnh hại

Biểu hiện bên ngoài

Không bị

Thấp

Trung bình

Nặng

Rất nặng

· Lá không bị nhiễm bệnh và cành không bị chết do bệnh.

· Tới 25% hệ lá bị bệnh và tới 25% số cành bị chết do bệnh.

· 25-50% hệ lá bị bệnh và tới 50% số cành bị chết do bệnh.

· 50-75% hệ lá bị bệnh và tới 75% số cành bị chết do bệnh.

· >75% hệ lá bị bệnh và >75% số cành bị chết do bệnh.

II. Kết quả điều tra đánh giá

2.1. Khảo nghiệm E. camaldulensis tại Sông Mây (1990 – 1997).

Có thể thấy khá rõ là về mặt bệnh hại, xuất xứ Mt. Carbine vừa có mức độ bệnh hại thấp hơn nhiều so với Petford, Gibb River và Victoria River vừa có mức tăng trưởng cao nhất, đạt 2,6 m/năm về chiều cao và 1,7 cm/năm về đường kính ở tuổi 7.

Bảng 1. Sinh trưởng của các xuất xứ 6,5 tuổi tại Sông Mây.

Loài	Lô hạt	Xuất xứ	D (cm)	H (m)	Bệnh
E. camaldulensis	0572	Mt.Carbine	11,16	16,88	2
E. camaldulensis	0522	Petford	9,78	15,94	3-4
E. camaldulensis	12346	GibbRiver	8,58	11,90	4
E. camaldulensis	13928	Victoria R.	8,31	13,17	4

2.2. Khảo nghiệm E. tereticornis tại Sông Mây (1990 – 1997).

Khảo nghiệm chứng tỏ tăng trưởng của các xuất xứ đều đạt khá và mức độ bệnh hại cũng thấp hơn so với loài E. camaldulensis.

Bảng 2. Sinh trưởng của các xuất xứ 6,5 tuổi tại Sông Mây.

Loài	Lô hạt	Xuất xứ	D (cm)	Bệnh
E. tereticornis	0513	LauraRiver	11,34	1-2
E. tereticornis	0336	Southedge Station	11,34	2
E. tereticornis	0339	Mt.Garnet	11,03	1-2
E. tereticornis	16645	MitchellRiver	10,93	1-2
E. tereticornis	13403	Helenvale	9,71	0-1

2.3. Khảo nghiệm các loàI bạch đàn tại Bầu Bàng, Bình Dương (1988 – 1996).

Xét về mặt sinh trưởng và kháng nấm bệnh, các xuất xứ đầu bảng là Jackey của E. brassiana, Mt. Lewotobi của E. urophylla và Mt. Carbine của E. camaldulensis. Các xuất xứ bị bệnh nặng vẫn là Gibb River, Gilbert River, Victoria River và Petford với mức độ 3-4. Trong số các lô hạt của Petford thì 0522 có mức độ bệnh thấp nhất (1-2), sau đến 14338 (2-3) và cuối cùng là 14847 (3-4). E. brassiana không cho thấy dấu hiệu bệnh, các loài khác như E. urophylla, E. tereticornis và E. exserta bị bệnh nhẹ hơn.

Bảng 3. Sinh trưởng của các xuất xứ 8,5 tuổi tại Bầu Bàng.

Loài	Lô hạt	Xuất xứ	D (cm)	H (m)	Bệnh
E. brassiana	13874	Jackey Jackey	12,661	14,11	0
E. urophylla	14532	Mt.Lewotobi	12,387	11,76	1
E. camaldulensis	2158	N.S.W. seed	12,025	12,48	1-2
E. camaldulensis	0329	Mt.Carbine	11,282	13,86	1-2
E. tereticornis	0332	Mareeba	11,198	13,61	0-1
E. camaldulensis	0247	Mt.Carbine	10,418	12,73	1
E. camaldulensis	13801	Katherine	10,100	12,06	2
E. urophylla	14531	Mt.Egon	10,029	10,44	1
E. camaldulensis	14338	Petford	9,436	11,76	2-3
E. camaldulensis	0522	Petford	9,102	11,66	1-2
E. camaldulensis	12346	GibbRiver	8,749	10,68	3-4
E.tereticornis	Local	Tân Tạo	8,355	10,36	1-2
E. camaldulensis	2238	LakeAlbacutya	8,082	9,83	1-2
E. exserta	14864	Herberton	7,843	11,28	0-1
E. camaldulensis	13928	VictoriaRiver	7,801	10,77	3-4
E. camaldulensis	14106	GilbertRiver	7,369	9,62	4
E. exserta	13818	Mt.Douglas	6,981	9,11	1
E. camaldulensis	14847	Petford	6,875	9,59	3-4

2.4. Khảo nghiệm E. camaldulensis tại Bầu Bàng, Bình Dương (1989-1996).

Khảo nghiệm có tới 4 xuất xứ nổi tiếng là có bệnh nặng trong nhiều khảo nghiệm khác, đó là Gilbert River, Normanton, Flinders River và Petford. Có lẽ chỉ có xuất xứ Katherine là còn có thể được chấp nhận ở đây.

Bảng 4. Sinh trưởng của các xuất xứ 7 tuổi tại Bầu Bàng.

Loài	Lô hạt	Xuất xứ	D (cm)	H (m)	Bệnh
E. camaldulensis	13923	Katherine	10,11	11,48	3-4
E. camaldulensis	0521	Elizabeth Cr	9,17	11,69	3-4
E. camaldulensis	0522	Petford	9,15	11,27	3-4
E. camaldulensis	0495	Flinders River	7,79	9,51	4
E. camaldulensis	0395	GilbertRiver	7,61	9,09	4
E. camaldulensis	0499	Normanton	7,16	8,77	4

2.5. Khảo nghiệm E. camaldulensis tại Bầu Bàng, Bình Dương(1990 – 1996).

Khảo nghiệm bao gồm 5 xuất xứ với 4 lặp lại. Điều cần lưu ý là trong một số khảo nghiệm ở Bầu Bàng trên lập địa bị ngập nước vào mùa mưa, mức độ bệnh đều khá cao kể cả với các xuất xứ thường bị bệnh nhẹ ở các nơi khác như Mt. Carbine.

Bảng 5. Sinh trưởng của các xuất xứ 6 tuổi tại Bầu Bàng.

Loài	Lô hạt	Xuất xứ	D (cm)	H (m)	Bệnh
E. camaldulensis	0522	Petford	9,44	11,12	3-4
E. camaldulensis	13928	Victoria R.	9,28	11,15	3
E. camaldulensis	12346	GibbRiver	8,40	10,72	3-4
E. camaldulensis	0572	Mt.Carbine	8,33	10,53	3-4
E. camaldulensis	0495	Flinders R.	7,70	9,54	4

2.6. Khảo nghiệm E. urophylla tại Bầu Bàng, Bình Dương (1991 – 1996).

So với các loài bạch đàn trắng, bạch đàn E. urophylla có mức độ bệnh hại thấp hơn.

Bảng 6. Sinh trưởng của các xuất xứ 5 tuổi tại Bầu Bàng.

Loài	Lô hạt	Xuất xứ	D (cm)	H (m)	Bệnh
E. urophylla	17836	Uhak, Wetar	9,33	10,05	1 – 3
E. urophylla	17565	Lewotobi	9,32	9,74	1 – 3
E. urophylla	17567	Egon, Flores	9,19	9,43	1 – 3

2.7. Khảo nghiệm E. pellita tại Bầu Bàng, Bình Dương (1991 – 1996).

Khảo nghiệm bao gồm 4 xuất xứ với 4 lặp lại. Tốc độ sinh trưởng của loài trong những năm đầu thường chưa cao song liên tục, đoạn thân dưới cành thẳng đẹp nên đây là loài rất có triển vọng. Loài gần như không bị bệnh.

Bảng 7. Sinh trưởng của các xuất xứ 5 tuổi tại Bầu Bàng.

Loài	Lô hạt	Xuất xứ	D (cm)	H (m)	Bệnh
E. pellita	16121	Tokwa to Kiriwa, PNG	11,73	11,50	0
E. pellita	17854	Bupul, IND	11,39	11,04	0
E. pellita	14916	Kuranda, Qld	10,13	9,81	0
E. pellita	14399	Coen, Qld	9,46	9,37	0

2.8. Khảo nghiệm bạch đàn tại Tân Tạo, TP Hồ Chí Minh (1984-1990).

Khảo nghiệm được thực hiện trên đất phèn. Cây được trồng trên líp, cự ly 1 x 1m và 25 cây cho mỗi lặp lại. Các xuất xứ có sinh trưởng tốt nhất là Oro Bay, Sirinumu Sogeri Plat của E. tereticornis và Kennedy River và Petford (lô hạt 13662) của E. camaldulensis. Nhìn chung E. brassiana và E. alba không bị bệnh và E. tereticornis bị bệnh nhẹ.

Bảng 8. Sinh trưởng của các xuất xứ 5 tuổi tại Tân Tạo.

Loài	Lô hạt	Xuất xứ	V m³	D cm	H m	Bệnh
E. tereticornis	13399	OroBay	0,0546	10,89	12,80	0
E. tereticornis	13418	Sirinumu	0,0544	10,79	12,42	0
E. camaldulensis	13662	Petford	0,0500	10,34	12,46	1
E. camaldulensis	13443	Kennedy	0,0449	9,45	12,68	1
E. tereticornis	Local	Thái Nguyên	0,0444	9,64	11,27	0-1
E. brassiana	13415	NE Bamaga	0,0378	9,38	10,82	0
E. camaldulensis	13923	Katherine	0,0354	8,84	10,75	1
E. camaldulensis	12346	GibbRiver	0,0348	8,92	10,65	4
E. camaldulensis	13476	Petford	0,0326	8,31	10,68	3-4
E. camaldulensis	13692	Gilbert R.	0,0303	8,22	10,54	4
E. camaldulensis	13939	Pentecost R.	0,0294	8,17	10,83	4
E. camaldulensis	12968	Burdekin	0,0230	7,10	10,93	3
E. camaldulensis	13928	Victoria R.	0,0218	6,99	10,14	3-4
E. alba	12993	Mt.Molloy	0,0092	5,63	7,29	0

2.9. Tổng hợp tình hình bệnh hại ở các loài và xuất xứ bạch đàn.

Loài/xuất xứ	Tình hình bệnh	Mức độ bệnh
E.alba	Không	0
E.brassiana	Không	0
Jackey Jackey 13874	Không	0
NE Bamaga 13415	Không	0
E. cloeziana	Không	0
E.exserta	Không	0
E.pellita	Không	0
E.torelliana	Không	0
E.urophylla	Không-nhẹ	0 – 1
E.tereticornis	Không-trung bình	0 – 2
Oro Bay 13399	Không	0
Sirinumu 13418	Không	0
Mt. Garnet 12965	Nhẹ-trung bình	0 – 2
E.camaldulensis	Nhẹ-rất nặng	1 – 4
Kennedy River 13443	Nhẹ-trung bình	1 – 2
Morehead River 13444	Nhẹ-trung bình	1 – 2
Katherine 13801	Nhẹ-trung bình	1 – 2
Mt.Carbine 0247	Nhẹ-trung bình	1 – 2
Petford	Nhẹ-rất nặng	1 – 4
Victoria River 13928	Nặng-rất nặng	3 – 4
Gibb River 12346	Nặng-rất nặng	3 – 4
GilbertRiver	Nặng-rất nặng	3 – 4
NormanRiver 0499	Nặng-rất nặng	3 – 4
Flinders River 0495	Nặng-rất nặng	3 – 4
Victoria River 13928	Nặng-rất nặng	3 – 4
Burdekin 12968	Nặng	3
Pentecost River 13939	Nặng-rất nặng	3 – 4

III. Kết luận

Kết quả điều tra khảo sát và Dự án ACIAR 9441 về bệnh bạch đàn cho biết các tác nhân gây bệnh chính đối với hệ lá ở bạch đàn bao gồm: Cylindrocladium quinqueseptatum, Cryptosporiopsis eucalypti, Pseudocercospora eucalyptorum, Coniella fragariae, Mycosphaerella spp., Kirramyces sp., trong đó gây hại quan trọng nhất vẫn là Cylindrocladium quinqueseptatum và Cryptosporiopsis eucalypti. Một số loài và xuất xứ bạch đàn đã chứng tỏ không bị bệnh hoặc mức độ nhiễm bệnh thấp có thể sớm được chọn đưa vào các chương trình trồng rừng và chọn giống năng suất cao.

Tài liệu tham khảo

Nguyễn Hoàng Nghĩa 2001. Chọn giống bạch đàn Eucalyptus theo sinh trưởng và kháng bệnh ở Việt Nam. Nhà XB Nông nghiệp, Hà Nội, 112 p.

Old K.M. 2000. Minimising Disease Impacts on Eucalypts in South East Asia. Final Report on ACIAR Project 9441.

Assessment of disease attack on eucalypt species and provenances in trial plantings in Eastern South Viet Nam

Summary:The diseases of eucalupts appeared in late 1980s in the Eastern South Viet Namand in the 1990s they have spread to other regions. Disease attack is classified in 5 levels: No disease attack, low level attack, average attack, serious and very serious attack in the trial plantings established in Song May (Dong Nai), Bau Bang (Binh Duong) and Tan Tao (Ho Chi Minh city).

From results of the assessment and trials with different eucalypt species conclusion is made by the author on main pathogens of the eucalypt folioge together with recommendations on selection of eucalypt species for forest planting programmes and for high productivity objective.

***********************************************