Tên khoa học: Pinus kesya Royle ex Gordon

Pinus khasya Royle;Pinus insularis Endl.

Họ: Thông [Pinaceae (Abietaceae)]

Đặc điểm hình thái

Cây gỗ lớn cao 30-36m, đường kính ngang ngực 60-100cm, thân thẳng, gỗ màu hồng chứa nhựa. Vỏ màu nâu, nứt dọc và bong thành lớp chồng nhau. Lá mọc đầu cành thường có 3 lá kim trong một bẹ. Tiết diện hình tam giác rộng 1-31mm, lá dài 10-20cm, màu xanh lá mạ, không rụng hàng năm. Lá mọc trên vòng cành. Mỗi năm có 1-2, đôi khi ba vòng cành.

Rễ phát triển nằm ngang, rễ cọc không rõ rệt, rễ cám có nhiều rễ cộng sinh.

Hoa ra mùa xuân (tháng 2,3), nón quả hình viên chuỳ dài 5-10cm, chín tháng 11,12 năm sau. Khi chín, hạt tách ra, có cánh dài 1-2cm để phát tán. Nón quả không rụng.

Đặc điểm sinh thái, lâm sinh

Cây ưa đất chua hoặc ít chua, có thành phần cơ giới trung bình, thoát nước tốt. Chịu được đất nghèo xấu, có nhiều đá hoặc kết vón, không chịu được đất sét nặng úng nước và bị glây hoá mạnh.

Cây ưa ánh sáng mạnh từ lúc còn non đến lúc trưởng thành. Tái sinh hạt tự nhiên rất nhanh sau khi khai thác, hoặc sau nương rẫy như cây tiên phong, không tái sinh chồi.

Sinh trưởng nhanh, tuổi non mỗi năm tăng 1m chiều cao, 1cm đường kính. Lượng tăng trưởng bình quân đạt 7-10m³/ha/năm ở rừng thuần loài.

Hạn chế đáng chú ý nhất là cây con dễ bị nhiễm bệnh lở cổ rễ và rơm lá ở giai đoạn vườn ươm, bệnh đuôi chồn ở giai đoạn rừng non và dễ bị cháy rừng trong mùa khô.

Phân bố

Thông ba lá mọc tự nhiên trên các vùng núi cao nhiệt đới (ấn Độ, Miến Điện, Thái Lan, Trung Quốc, Lào, Việt Nam, Philipin).

ở Việt Nam chúng mọc thành quần thụ thuần loài hoặc hỗn loài với thông nhựa, du sam và một số cây lá rộng khác phân bố tập trung ở Hà Giang, Yên Bái, Lai Châu, Kontum và nhiều nhất là ở Lâm Đồng. Độ cao tuyệt đối 500-1000m, riêng Lâm Đồng từ 900-2500m, nhiệt độ trung bình 18-20⁰C, có nơi 25⁰C. ẩm độ tương đối trên 70%. Lượng mưa từ 1500 – 3000mm/năm.

ở Lâm Đồng thông ba lá mọc trên các loại đất feralit màu đỏ vàng hoặc nâu đỏ trên granit, phiến sét, axit và badan, có tầng dày ít chua và thoát nước tốt.

Giá trị kinh tế

Gỗ lớn dùng để xuất khẩu và dùng trong các ngành xây dựng, kiến trúc, giao thông, đóng tàu thuyền và công nghiệp gỗ lạng, sợi, dăm. Gỗ nhỏ làm cột điện, nguyên liệu giấy sợi dài. Từ nhựa thông chế biến ra côlôphan, dầu thông, tùng tiêu và các dẫn xuất của tinh dầu thông dùng để xuất khẩu và sử dụng trong nhiều ngành công nghiệp như sơn, giấy, dược. Rừng thông đẹp, có môi trường trong lành, thường là thắng cảnh phục vụ khách thăm quan, du lịch và điều dưỡng.

Kỹthuật gieo trồng

Hạt giống: Thu hái trên các cây trội hoặc các lâm phần giống từ tháng 11 đến tháng 1 năm sau, khi quả chuyển từ màu xanh xẫm sang màu vàng. Phơi quả 9-10 ngày trên sân gạch dưới nắng và không cần ủ, hàng ngày thu hạt và loại bỏ rác rưởi, hạt lép. Phơi tiếp hạt 1-2 ngày thì đóng gói bảo quản. Thường 75kg quả tươi được 1kg hạt.

Tiêu chuẩn hạt thông Lâm Đồng là: Độ thuần 80-90%, trọng lượng 1000 hạt từ 14-18g; tỷ lệ nảy mầm 60-85%; thế nảy mầm40-65%; 1kg có khoảng 55.000-71.000 hạt.

Tạo cây con: Vỏ bầu bằng P.E. rộng 6-7cm cao 11-12cm, thủng đáy.

Ruột bầu tốt nhất là đất mặt rừng thông trộn với 1% supe lân. Nơi xa rừng thông dùng đất mặn dưới các dạng thực bì trảng cỏ, cây bụi,

Rừng thông ba lá

lau lách trộn với 3-5% đất mùn thông và 1% supe lân, nơi đất xấu cần trộn thêm 5-10% phân chuồng đã ủ hoai. Đất thích hợp nhất có thành phần cơ giới trung bình, độ pH 4,5-5,0.

Xử lý hạt bằng cách ngâm hạt trong nước nóng 5—55⁰C (2 sôi 3 lạnh) và giữ ấm 30-40⁰C trong 6-20 giờ. Rửa chua, hong khô và ủ hạt vào bao tải 2-4 ngày cho tới khi nứt nanh 30% số hạt, đem gieo vào khay cát hoặc luống gieo.

Cấy cây nảy mầm cao 2-3cm (cây que diêm) vào bầu đã xếp sẵn thành luống. Luống bầu rộng 1m, đặt bầu đứng thẳng và sít nhau. Tưới nước và chăm sóc cây con trong bầu, giai đoạn đầu mới cấy phải chống gà, chim, chuột, kiến hại hạt giống.

Phun phòng các bệnh lở cổ rễ, và bệnh rơm lá bằng dung dịch thuốc Boocđô 0,5% với liều lượng 4 lít cho 1m² mặt luống đặt bầu. Chú ý cho thuốc bám lên mặt lá.

– Nếu cây con sinh trưởng kém có thể tưới 2-3 lần dung dịch phân đạm sun phát 0,5%, supe lân 1% với lượng tưới 1 lít cho 5m² diện tích luống bầu, cách 5-7 ngày tưới 1 lần.

– Tiêu chuẩn cây con đem trồng:

Tuổi 6-8 tháng (không nên dưới 4 tháng và trên 10 tháng).

Đường kính cổ rễ: 2,5-4,0mm, chiều cao 14-20cm. Có lá thứ cấp (lá thật). Có nấm cộng sinh ở rễ.

– Thời vụ gieo ươm phụ thuộc vào thời vụ trồng. ở Lâm Đồng thường gieo vào tháng 1,2 để trồng vào mùa mưa từ tháng 6 đến tháng 8.

Trồng rừng:Chọn đất trồng phù hợp, xử lý thực bì và làm đất sớm.

Có thể phát dọn toàn bộ thực bì hoặc theo băng rộng 1m.

Thực bì dày, rậm có thể ủi băng cho hết lớp cây cỏ. Kích thước hố 30x30x30cm.

Mật độ tuỳ thuộc mục đích trồng: Rừng cung cấp gỗ lớn: 2500-4000 cây/ha. Rừng cung cấp nguyên liệu giấy: 4000-8000 cây/ha.

Khi trồng phải xé bỏ bầu, đặt cây đứng thẳng, lấp đất đầy hố và lèn chặt.

Chăm sóc, bảo vệ

Phải có hệ thống băng trắng (ủi trắng) và băng xanh (trồng cây lá rộng) để phòng chống lửa quanh các lô, khoảnh, kết hợp đường đi và các đường tụ thuỷ.

Tổ chức canh phòng và chữa cháy có hiệu quả trong mùa khô.

Rừng non cần chăm sóc 3-5 năm đầu

Năm thứ nhất: 2 lần (giữa và sau mùa mưa)

Năm thứ hai: 3 lần (trước, giữa và sau mùa mưa)

Năm thứ ba, bốn, năm: mỗi năm 1 lần.Từ năm thứ năm trở đi, tỉa thưa nuôi dưỡng theo quy định.