Kỹ thuật nhân giống cây Ươi (Scaphium macropodum) bằng phương pháp ghép

• Công nhận tại Quyết định số 211/QĐ-TCLN-KH&HTQT ngày 28/6/2018 của Tổng cục Lâm nghiệp.
• Tác giả: Đoàn Đình Tam, Lê Quốc Huy.

1. Kỹ thuật tạo cây làm gốc ghép

• Nguồn gốc hạt giống: Thu hái hạt từ cây mẹ/cây trội đã được tuyển chọn, sinh trưởng tốt, sai quả. Thời vụ thu hái tháng 5 – 7 hàng năm (tốt nhất là dùng quả Ươi bay).

Xử lý hạt giống: Chọn những quả chín già (Ươi bay là tốt nhất), quả sau khi thu hái được phơi hong trong bóng râm và gieo ươm tốt nhất trong khoảng 30 ngày sau khi thu hái để đạt được tỷ lệ nảy mầm cao nhất. Các bước thực hiện như sau: Rửa quả Ươi sạch dưới vòi nước chảy; ngâm quả Ươi bằng dung dịch Bennat 2% trong thời gian từ 2-3 phút; rửa lại quả Ươi dưới vòi nước chảy; ngâm quả Ươi trong nước thường khoảng 10 – 15 phút cho vỏ nứt và thịt quả bắt đầu nở thì vớt ra, vãi đều quả trên luống cát sạnh (đã được xử lý tạp chất và phun thuốc xử lý nấm), phủ một lớp cát mỏng lên trên. Luôn giữ ẩm cho luống gieo bằng tưới phun sương. Sau khi cây mầm cao khoảng 7- 10cm, hai lá mầm mở rộng, rễ mầm khoảng 2cm thì cấy chuyển sang bầu đất để tiếp tục chăm sóc. Thành phần ruột bầu là hỗn hợp 88% đất tầng mặt với 10% phân chuồng hoai và 2% supelân.

• Chăm sóc cây con:Cây sau khi cấy được được che sáng với tỷ lệ che sáng 50%. Khi cây được 3 tháng tuổi, tiến hành đảo bầu lần 1 và xếp giãn khoảng cách các bầu cây cách nhau 10 cm để cây có không gian và phát triển về đường kính. Tiến hành đảo bầu lần 2 khi cây được 8-9 tháng tuổi, đồng thời lựa chọn các cây đủ tiêu chuẩn xếp sang luống riêng để chuẩn bị ghép.

+ Tưới thúc phân NPK tỷ lệ 5:10:3 nồng độ 2%, lượng tưới 10 lít/1m­² diện tích mặt bầu trong một lần tưới. Định kỳ 2 tháng 1 lần. Tưới nước hàng ngày và định kỳ kiểm tra sâu bệnh, làm cỏ, phá váng.

• Tiêu chuẩn cây con làm gốc ghép: khi cây đạt 10 – 12 tháng tuổi, đường kính gốc tối thiểu đạt 0,6 – 0,8cm, Hvn đạt tối thiểu 50cm. Chọn những cây khỏe mạnh, cân đối, không sâu bệnh làm gốc ghép. Khi ghép, gốc ghép được cắt tại chiều cao khoảng 30 – 35cm tính từ mặt bầu cây.

2. Kỹ thuật chọn cây lấy cành ghép và chuẩn bị cành ghép

• Cây lấy cành ghép: tại các vườn vật liệu có sẵn hoặc thu thập tại các cây mẹ hay cây trội đã được tuyển chọn.
• Chọn cành ghép: Càn ghép được lấy là các chồi thứ cấp trên các cành bánh tẻ ở giữa tán. Chọn các cành ghép có đỉnh chồi (tốt nhất là sắp bung chồi) có đường kính 0,4 – 0,6cm. Cắt cành ghép vào buổi sáng, trời khô ráo. Nếu không có thùng, hộp bảo quản chồi ghép chuyên dụng thì sau khi cắt xong, cắt bỏ bớt lá già, bó 30 – 50 chồi thành 1 bó ghi chủng loại (nếu cần), dùng vải ướt để bọc để chuyển đi và tiến hành ghép ngay trong ngày.
• Xử lý cành ghép: trước khi ghép, cành được cắt bỏ hết lá (cắt sát nách cuống lá), chỉ để lại phần đỉnh chồi. Cắt bỏ phần thân già phía dưới cành ghép, để lại phần cành ghép phía trên có kích thước từ 6 – 8cm để ghép vào gốc ghép.

3. Thời vụ ghép

Ghép vào vụ xuân – hè (tháng 3 đến tháng 5); ghép vào những ngày râm mát, không ghép vào những ngày có mưa.

4. Phương pháp ghép

Ghép nêm.

5. Kỹ thuật ghép

• Lấy các cành ghép có đường kính tương đương với đường kính của gốc ghép. Dùng kéo sắc cắt bỏ phần ngọn của cây vật liệu ghép cách bầu cây khoảng 30 – 35cm. Dùng dao ghép chẻ một đường sâu 2-3cm giữa thân gốc ghép.
• Phần dưới cành ghép, dùng dao sắc cắt vát 2 bên tạo thành hình chữ V phẳng tương ứng với chiều sâu vết chẻ trên gốc ghép. Cắm chồi ghép vào đường chẻ trên gốc ghép đến khi thấy tương đối chặt tay thì dừng lại. Sử dụng dây nilon mỏng chuyên dùng cho ghép cây quấn chặt vết ghép và quấn phủ cả chồi ghép phía trên để tránh nước mưa, nước tưới,… nhiễm vào vết ghép.

6. Chăm sóc cây ghép

• Cây ghép được chăm sóc dưới giàn che sáng 50%, tưới chăm sóc hàng ngày. Định kỳ tưới thúc 2 tháng 1 lần bằng phân NPK tỷ lệ 5:10:3 nồng độ 2% với lượng tưới 10 lít/1m^­2 diện tích mặt bầu.
• Sau khi ghép 2 tháng, khi cây ghép đã đâm chồi và sinh trưởng ổn định, tiến hành đảo bầu cho cây. Sau 120 ngày ghép chiều cao chồi ghép đạt từ 20 – 26cm và đường kính đạt từ 1,0 – 1,2cm thì có thể dỡ bỏ giàn che để cây thích nghi hoàn toàn với điều kiện tự nhiên.
• Định kỳ làm cỏ, phá váng cho bầu và luống cây; thường xuyên kiểm tra và phòng trừ sâu bện hại.

7. Tiêu chuẩn cây ghép đem trồng rừng

Cây đạt tối thiểu đạt 6 tháng tuổi sau khi ghép; đường kính chồi ghép ≥ 0,6cm, chiều cao chồi ghép > 40cm, cây khỏe mạnh không bị sâu, bệnh hại có thể xuất vườn đem đi trồng.

Các tỉnh Miền Trung (Thừa Thiên Huế, Quảng Nam) và Tây Nguyên (Gia Lai, Kon Tum) cũng như các địa phương khác có điều kiện sinh thái phù hợp.

• Kỹ thuật này áp dụng cho mục đích sản xuất cây Ươi ghép có chất lượng cao để trồng lấy quả.
• Có thể áp dụng vào sản xuất đối với các đơn vị sản xuất, kinh doanh, hộ gia đình tùy theo quy mô sản xuất và nhu cầu thị trường.