Kết quả nghiên cứu hoàn thiện công nghệ sản xuất chế phẩm XM5 và ứng dụng để xử lý gỗ rừng trồng và làm trụ trống Hồ tiêu và Thanh long

Nguyễn Thị Bích Ngọc

Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam

TÓM TẮT

Chế phẩm bảo quản gỗ XM₅ nằm trong danh mục thuốc bảo vệ thực vật được phép sử dụng ở Việt Nam. Các hóa chất thành phần của XM₅ sau khi thấm vào gỗ có khả năng kết hợp với nhau và với các thành phần hóa học của gỗ để tạo thành phức chất bền vững có hiệu lực tốt với côn trùng và nấm mục gây hại. Chế phẩm XM₅ được nghiên cứu hoàn thiện công nghệ sản xuất tạo dạng bột và dạng cao với quy mô 300 tấn/năm.

Hồ tiêu và Thanh long là các loại cây trồng nông nghiệp mang lại giá trị kinh tế cao, đang được quan tâm phát triển ở các tỉnh miền Trung và miền Nam nước ta. Cây Hồ tiêu, Thanh long trong quá trình phát triển cần có trụ chống để leo bám. Trước đây, người dân thường dùng gỗ lõi của các loại gỗ quý rừng tự nhiên có độ bền tốt làm trụ chống. Đến nay, các loại gỗ quý đã bị khai thác quá mức không đủ đáp ứng nhu cầu sử dụng. Gỗ rừng trồng của nước ta có trữ lượng ngày càng tăng, đang dần thay thế gỗ rừng tự nhiên phục vụ các mục đích sử dụng. Tuy nhiên, gỗ rừng trồng có độ bền tự nhiên thấp, khi sử dụng ngoài trời làm trụ chống cho Hồ tiêu và Thanh long, nếu không được xử lý bảo quản, gỗ sẽ nhanh chóng bị sâu nấm phá huỷ.

Một số loại gỗ bạch đàn và keo đã được nghiên cứu xử lý bảo quản bằng chế phẩm XM₅ và ứng dụng làm trụ chống cho cây Hồ tiêu, Thanh long. Gỗ tẩm đạt lượng thuốc thấm từ 7kg/m³trở lên có khả năng phòng chống nấm mục và côn trùng tốt. Thời gian sử dụng của gỗ tẩm thuốc XM₅ kéo dài gấp 3 – 4 lần so với gỗ không được bảo quản. Gỗ được xử lý bảo quản bằng thuốc XM₅ không làm ảnh hưởng đến sinh thái cây Hồ tiêu và Thanh long. Từ kết quả nghiên cứu, đã đề xuất 02 quy trình bảo quản gỗ rừng trồng bằng chế phẩm XM₅ dạng bột và XM₅ dạng cao theo phương pháp ngâm thường và khuếch tán phù hợp với điều kiện ứng dụng ở các vùng nông thôn, miền núi để xử lý bảo quản gỗ làm trụ chống cho cây Hồ tiêu, góp phần sử dụng hiệu quả gỗ rừng trồng và tiết kiệm kinh phí cho người trồng hồ tiêu so với cách dùng nọc tiêu bằng bê tông hoặc gạch xây.

Từ khóa: Chế phẩm XM5, Bảo quản gỗ làm trụ chống.

MỞ ĐẦU

Trong điều kiện khí hậu nhiệt đới của nước ta, vấn đề xử lý bảo quản gỗ phòng chống sinh vật gây hại nhằm kéo dài thời gian sử dụng các sản phẩm gỗ luôn được coi trọng. Chế phẩm bảo quản gỗ XM₅đã được Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam nghiên cứu và đăng ký sử dụng. Chế phẩm XM₅có ưu điểm nổi bật là sau khi thấm vào gỗ có khả năng tạo thành phức chất có hiệu lực tốt với côn trùng và nấm mục gây hại, đồng thời hạn chế bị rửa trôi khi gỗ tẩm được sử dụng ngoài trời. Do đó, khả năng ứng dụng của chế phẩm XM₅ rất lớn để bảo vệ gỗ dùng ngoài trời làm cột cọc, gỗ xây dựng, tà vẹt, gỗ đóng tàu thuyền,…

Để có đủ cơ sở khoa học cho việc sản xuất chế phẩm với khối lượng lớn đáp ứng nhu cầu sử dụng của thực tế, công nghệ sản xuất chế phẩm XM₅cần được hoàn thiện các thông số kỹ thuật và dạng sản phẩm để thuận tiện ứng dụng cho các điều kiện bảo quản gỗ.

Hiện nay, nhu cầu sử dụng trụ gỗ trong sản xuất nông nghiệp để trồng Hồ tiêu và Thanh long là rất lớn. Trước đây, người dân vẫn thường sử dụng lõi của các loại gỗ quý rừng tự nhiên có độ bền tốt để làm trụ chống. Các loại gỗ quý đến nay bị khai thác quá mức không đủ đáp ứng nhu cầu sử dụng. Vì vậy, trong thực tế đã phát triển các loại hình trụ chống bằng cây sống, trụ bê tông hoặc xây bằng gạch. Trụ bằng bê tông, gạch xây có ưu điểm bền vững, không cạnh tranh dinh dưỡng với Hồ tiêu, song dưới điều kiện nhiệt độ cao, trụ bị nóng lên gây ảnh hưởng không tốt cho sự phát triển của cây. Đối với trụ là cây sống đã khắc phục được nhược điểm của trụ bê tông song lại bị hạn chế về cạnh tranh dinh dưỡng, đặc biệt trụ sống dễ bị chết do sâu bệnh. Trong năm 2005 – 2006, tại các tỉnh Đồng Nai, Bà Rịa – Vũng Tàu, dịch bệnh trên diện rộng đã gây chết hàng loạt cây Vông nem, cây Lồng mức làm hàng ngàn ha hồ tiêu bị đổ, gây thiệt hại lớn cho người dân.

Các loại gỗ rừng trồng có trữ lượng lớn ở nước ta gồm keo, bạch đàn cótính chất cơ học đáp ứng được yêu cầu để làm trụ chống cho Hồ tiêu, Thanh long. Song gỗ rừng trồng lại có độ bền tự nhiên thấp, gỗ dễ bị côn trùng và nấm phá hại. Trước nhu cầu sử dụng gỗ làm cột cọc phục vụ sản xuất nông nghiệp, Dự án sản xuất thử nghiệm “Hoàn thiện công nghệ và thiết bị sản xuất chế phẩm XM₅ và ứng dụng để xử lý bảo quản gỗ rừng trồng làm cọc chống ngoài trời để trồng Hồ tiêu và Thanh long” được triển khai thực hiện góp phần hoàn thiện kết quả nghiên cứu và xây dựng các mô hình ứng dụng tạo cơ sở khoa học, thực tiễn vững vàng để chuyển giao kết quả nghiên cứu khoa học vào phục vụ sản xuất ở nước ta.